یهودیان گاهشماری خود را با مبداء آفرینش حضرت آدم آغاز می‌نمایند،در ابتدا
تقویم عبری به شکل قمری تنظیم گردیده بود و سال آن 354 روز می بود که نیمی از ماهای
آن 30 روز و نیمی دیگر 29 روز می بود.
یهودیان بر این باورند که جهان در روز روش هشنا یا همان عید نوروز عبری
خلق گردیده که مصادف است با هفتمین ماه سال عبری و مطابق است با ماه سپتامبر میلادی؛
بر اساس اعتقادات پیروان یهود در اول روش‌هشنای هر سال عملکرد یک ساله‌ی انسانها مورد برسی ذات اقدس خداوندی قرار می‌گیرد و سرنوشت یکساله ی آنها پس از ده روز
در یوم کپور یا روزه‌ی بزرگ تعین می‌گردد.
پس از خروج بنی اسرائیل از مصر در سفر خروج کتاب مقدس بر این امر تاکید
گردید که واقعه ی خروج از مصر و رهایی از قید بندگی هرگز فراموش نشود، بدین جهت یهودیان
تکلیف دارند هر ساله در غروب روز چهاردهم نیسان که درختان شکوفه می‌زنند و برابر با
اوایل بهار است برای هفت روز به یاد دوران بردگی با خوردن نان فطیر که پاره ای از آن
سنت است عید آزادی یا پسح را جشن بگیرند و برای همیشه حفظ نمایند، لذا تقویم عبری بر
اساس ماهای شمسی-قمری و بر دو گونه ی عرفی و شرعی شکل پذیرفت. پایه‌ی گاهشماری عبری
که یهودیان امروز به کار می‌برند آمیزه‌ای از تقویم شمسی و قمری است؛ بدین معنا که
ماهها مطابق گردش ماه به دور زمین و سالهای آن طبق حرکت زمین به دور خورشید محاسبه
می‌شود که در نوع خود تقویم بسیار کامل و دقیقی به شمار می‌آید.
مبداء شروع ماه، زمانی انتخاب گردیده که کره‌ی ماه بین زمین و خورشید قرار
گرفته و در این حالت، قابل روئیت است که در عبری مولاد نامیده شده، به معنی تولد است
و تکرار آن برابر با 29 روز و 12 ساعت و 44دقیقه و 1/33 ثانیه است.
سال شمسی،برابر 365 روز و 48 دقیقه و 46 ثانیه است و از یک سال قمری که
برابر 12 ماه است،11 روز بیشتر است؛به سبب این اختلاف در گاهشمار عبری باید دو سال
شمسی و قمری با هم تطبیق داشته باشند؛ زیرا هر چند جشنها و مراسم مذهبی یهودیان مطابق
ماها برگزار می‌شود، باید از لحاظ فصول سال و به ویژه از جنبه‌ی کشاورزی در موقع معینی
باشند. پس با دیدن هلال ماه تشرین در فصل پاییز و دیگری، با روئیت هلال ماه نیسان در
فصل بهار، تقویم را بر اساس گردش ماه به نام مبداء و همچنین فصول را بر اساس سال شمسی
تنظیم کردند. بدین سبب که در محاسبه ی ساعت حلول ماه با روئیت آن، تفاوت زمان اندکی
وجود دارد، محاسبه‌ی ارقام و یا مشاهده با چشم،هر دو به نام معیاری قابل قبول پذیرفته
شد.
از آنجا که باید جشن پسح یا عید آزادی همیشه در بهار قرار گیرد و برای حفظ
آداب و رسوم مذهبی در ایام و اعیاد خاص به ویژه آغاز روز مقدس شبات (روز شنبه از مقدسترین
و همچنین مهمترین روز هفته نزد یهودیان به شمار می‌آید) که البته ورود آن را در روز
جمعه پس از غروب آفتاب و خروج از شنبه را در روز شنبه پس از غروب آفتاب در نظر می‌گیرند،
روز شرعی را پس از غروب خورشیذ می‌دانند؛ اما روز عرفی مانند دیگر گاهشماری‌ها با طلوع
خورشید آغاز می‌شود؛ آنها طبق موازین شرعی قید شده در کتاب مقدس ملزوم به تنظیم تقویمی
شدند که در آن همه‌ی جوانب در نظر گرفته شود و پاسخ گوی آنها باشد، از این رو تقویم
شمسی و قمری در کنار هم تنظیم و پذیرفته شد و بدین ترتیب 15 نیسان برای همیشه در بهار
قرار گرفت؛ البته این عمل در راستای تطبیق فصول با مراسم انجام شد و برای تحقق آن هر
سه سال یک ماه به شمار ماههای سال قمری(به آخرین ماه) افزوده می‌شد که آن را آدرا
دوم نامیدند و سال از دوازده ماه به سیزده ماه اغزایش نمود که(سال کبیسه) نام دارد.
برای تطبیق ماه قمری با سال شمسی هر 19 سال را یک دوره حساب کردند و با
توجه به دوره (متونی) از هر نوزده سال هفت سال آن را شامل سالهای سوم –ششم-یازدهم-چهاردهم-هفدهم
و نوزدهم است، سیزده ماهه و دوازده سال دیگر را دوازده ماهه مقرر کردند و همه‌ی اعیادی
را که در ماه آدار قرار داشته اند در سالهای سیزده ماهه در آدرا دوم قرار خواهند گرفت.
برای بدست آوردن سالهای کبیسه کافیست که سالی که در آن به سر می‌بریم را به عدد نوزده
تقسیم کنیم در صورتی که عدد باقی مانده یکی از اعداد سه-شش-هشت- یازده- چهارده-هفده
یا نوزده باشد آن سال(سیزده ماه) خواهد بود.
اعلام سال کبیسه را در ابتدا مجمع عالی روحانیون یهود و به صورت مشورتی
انجام می‌داد؛ و نیز شروع ماهها را (به ویژه ماههایی که اعیاد مهم در آن قرار داشت)
این مجمع با دیدن حلول ماه و ارسال فرستاده‌هایی به مناطق یهودی نشین اعلام می‌کرد.
علما و دانشمندان یهود برای تنظیم و تثبیت تقویم عبری تلاش بسیار نمودند
تا اینکه در حدود سال 4110عبری (1659 سال پیش) شکل نهایی و امروزی آن را دانشمندی به
نام (هیلل دوم) تدوین و سامان داد.
در گاه شمار عبری سال به سه گونه توجیه گشته است؛از دلایل این تنظیم به
روش مذکور آن است که تا حد امکان سه روز تعطیل مذهبی به طور پیاپی واقع نشود،زیرا در
بیشتر اعیاد مذهبی،انجام دادن کار به مدت یک یل (دو روز) حرام اعلام شده و قرار گیری
این روزها بلافاصله پیش یا پس از روز شنبه که در آن کار کردن منع شرعی دارد ایجاد اشکال
می کند؛ زین‌رو مقرراتی به این شرح درباره ی تقویم وضع شده است: با توجه به اینکه سالهای
قمری تقریبا برابر با 354 روز و 8 ساعت و 48 دقیقه است برای سهولت در محاسبات،سال اول
را 353 روز حساب نموده و آن را (سال ناقص) می‌خوانند و سال دوم را 354 روز (سال عادی)
می‌نامند؛ سال سوم را 355 روز دانسته و (سال کامل) می‌گویند. به پیرو آن در یک دوره‌ی
نه ساله؛ سال اول سیزده ماهه،کبیسه یا 383 روز در نظر گرفته شده که سال ناقص یا(هایسرا)
نام دارد. سال دوم سیزده ماهه که سالی عادی و 384 روز است (سدورا)
نامیده می‌شود؛ سال سوم سیزده ماهه را که 385 روز سال کامل یا (شلما) می‌خوانند؛ علت
اختلاف این سالها منع انطباق روز اول عید پسح بر یکی از روزهای دوشنبه، چهارشنبه وآدینه
نیز منع برابری روز اول روش هشنا بر یکی از روزهای یکشنبه،چهارشنبه و آدینه،همچنین
منع تطبیق یوم کپور یا روزه‌ی بزرگ بز زوزهای یکشنبه، سه شنبه و جمعه است که در صورت
انطباق آن ایام را یک روز به جلو می‌برند.
ماههای عبری در گذشته نام ویژه‌ای نداشته و هر کدام به ترتیب با شماره‌ای
بصورت اولین ماه، دومین ماه و همین‌گونه پایان ماهها با استفاده از حروف ابجد عبری
نامگذاری شده بودند؛ ولی براثر حمله‌ی (نبوکدنصر) و اسارت یهودیان در بابل آرام آرام
با ادغام فرهنگ بابلی و فرهنگ یهودی ماههای عبری با بهره گیری از برخی از منابع بابلی
نامگذاری شد.
برای تبدیل تاریخ عبری به تاریخ خورشیدی،از اول فروردین ماه تا 22 شهریور
رغم 4381 و از بیست و سوم شهریور تا آخر اسفند رقم 4382 را باید از تاریخ عبری که همزمان
با تاریخ شمسی مورد نظر است کم کرده تا تاریخ شمسی بدست آید. یعنی برای یافتن سال خورشیدی
از مرداد ماه سال 5765 عبری،باید رقم 4381 را کسر نمائیم تا سال 1384 خورشیدی حاصل
شود.
در بین یهودیان رسم است که برای برکت دادن ماه نو در اول هر ماه جشنی به
نام روش‌حودش یا ماه نو برگزار می‌شود، در مورد ماههایی که سی روزه هستند دو روز به
نام روش‌حودش برگزار می‌شود که روز سی‌ام ماه
و اولین روز ماه بعدی خواهد بود. برخی از ماههایی که 29 روز و 12 ساعته هستند سی روزه
فرض شده و ماه نو را دو روزه می‌گویند که در نتیجه روزهای 29 روزه،یک روز ماه نو دارند.
ماههای نیسان-سیوان-آو-تیشری-شواط و آدرا اول در سال کبیسه سی روز هستند
و ایار-تموز-ایلول-طوت و آدرا دوم در سال کبیسه 29 روزه هستند.
حشوان و کیسلو هم هر ساله متفاوت بوده،29 یا 30 روزه هستند؛ در یهودیت خورشید
هم برکت داده می‌شود؛بنا بر عقیده‌ی علمای یهود هر 28 سال یکبار منظومه‌ی شمسی و در
مرکز آن خورشید به نقطه و مداری که در روز خلقت قرار داشته است داخل می شود؛ زین رو
در هر 28 سال یکبار مراسم ویژه‌ی شکر گذاری به نام(دعای آفتاب) برگزار می شود.آخرین دعای آفتاب در روز چهارشنبه برابر با 4 نیسان سال
5769 عبری مطابق با 9 فروردین 1388 خورشیدی برگزار شد. این مراسم در نخستین چهارشنبه ی ماه نیسان،هنگامی که خورشید 90 درجه بالای
افق شرق قرار دارد برگزار می‌شود.
برای سهولت در تنظیم گاهشمار یهودی، دانشمندانی چون هارامبام یا مشه بر
مایمون جداول چند ساله یا حتی هزار ساله‌ی تقویم عبری را استخراج کرده‌اند که با اندک
تجربه و دقت در قوانین تقویم هر سال عبری قابل محاسبه است؛ به گونه‌ای که هم اکنون
جداول تقویم عبری تا سال 6000 عبری یعنی حدودا تا 240 سال آینده تنظیم شده و آماده
هستند.
ماههای سال در تقویم عبری و مطابقت آن با ماههای خورشیدی
1. نیسان// فروردین // 30 روز
2. ایار // اردیبهشت // 29 روز
3. سیوان// خرداد//
30 روز
4. تموز// تیر // 29
روز
5. آو// مرداد// 30 روز
6. ایلول// شهریور//
29 روز
7. تیشری// مهر //30 روز
8. حشوان// آبان // 29یا30 روز
9. کیسلو// آذر // 29 یا 30 روز
10. طوت // دی // 29 روز
11. شواط // بهمن // 30 روز
12. آدرا اول // اسفند
// 30 روز
13. آدرا دوم // فروردین // 29 روز
دکتر علی نیکویی
منابع
ستاره شناس،یوسف؛انطباق لحظه ها؛ص31و32و33
ستاره شناس،یوسف؛گاهشماری یهودی؛ماهنامه ی دینی افق بینا(ویژه ی یهودیان)؛سال
نهم؛شماره ی 34؛اسفند 1386
معتمد،موریس؛گاهشماری کلیمیان؛ ماهنامه ی دینی افق بینا(ویژه ی یهودیان)؛سال
دوم؛شماره ی 12؛بهمن1372
یشایایی،هارون؛تقویم نزد یهودیان؛ ماهنامه ی دینی افق بینا(ویژه ی یهودیان)؛سال
سوم؛شماره ی 14؛امرداد1380
تقویم مذهبی انجمن کلیمیان تهران
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر